Schoenplaatjes van klikpedalen afstellen
Klikpedalen vormen met de schoenplaatjes en schoenen een systeem. Alleen met doordachte materiaalkeuzes en een juiste afstelling komt dit pedaalsysteem volledig tot zijn recht. In dit artikel lees je hoe je dat voor elkaar krijgt.
Naast het feit dat klikpedalen (of, zoals ze officieel heten, clipless pedalen) deel uitmaken van je pedaalsysteem, zijn ze ook een belangrijk element voor je trapbeweging. Want hoe je voet op het pedaal staat heeft invloed op de spieren die je gebruikt, en hoe je gewrichten worden belast.
Omdat jouw benen en voeten uniek zijn, is het essentieel dat je voeten optimaal verbonden zijn met de pedalen. Niet alleen om goed te kunnen presteren, maar vooral om blessureleed te voorkomen. Kijk en luister dus goed naar je lijf vóór en tijdens het afstellen van je schoenplaatjes, en wees alert op pijntjes in bijvoorbeeld je knieën en enkels. Je voeten bepalen hoe ze op de pedalen moeten staan, en niet andersom.
Type cleats
Er zijn om te beginnen verschillende pedaalsystemen, en elk pedaalsysteem heeft zijn eigen schoenplaatjes, ook wel cleats genoemd. Meerdere zelfs: zo zijn er plaatjes die op één manier in- en uitklikken, plaatjes waar je met verschillende bewegingen kunt in- en/of- uitklikken (multidirectional), plaatjes die soepeler uitklikken… Kijk dus goed naar de omschrijving als je een nieuw setje plaatjes gaat kopen.
Eén van de eigenschappen van schoenplaatjes is de float: de bewegingsvrijheid die een schoenplaatje biedt voordat het uitklikt. Cleats met extra float kunnen onregelmatige voetbewegingen en extreme hoeken opgevangen worden. Deze beweegruimte helpt blessures voorkomen.
Veerspanning
Pedalen die het Shimano SPD-systeem gebruiken, hebben doorgaans stelschroefjes om de veerspanning in te stellen. Hiermee bepaal je hoeveel kracht het kost om uit te klikken. Voor beginners is het verstandig om deze in de lichtste stand te zetten. Snel uit kunnen klikken draagt bij aan het gebruiksgemak en de veiligheid. Als je gewend bent aan het in- en uitklikken, en een goede verbinding met de pedalen wilt hebben, dan kan het zich lonen om de veerspanning te verhogen. Doe dit in kleine stappen zodat je aan de hogere uitklikkracht kunt wennen, en zorg dat de veersterkte op beide pedalen en aan beide kanten van elk pedaal hetzelfde is.
Uitsparing
Mountainbikeschoenen voor klikpedalen hebben een uitsparing voor de schoenplaatjes. Hierdoor vallen de plaatjes in de zool, en kun je er redelijk comfortabel mee lopen. Afhankelijk van het type pedaal kunnen de plaatjes echter te diep in de zool liggen. De schoenzool raakt het pedaal dan voordat het plaatje in is geklikt. Om dit te verhelpen kun je het rubber van de schoenzool rond de schoenplaatjes plaatselijk wegsnijden, maar er bestaan ook opvulplaatjes waarmee de cleats minder diep in de schoenzool zakken.
Voor-achter
Dankzij de sleuven in je schoenzolen kun je de schoenplaatjes zo’n 2 tot 4 centimeter naar voren of naar achteren schuiven. Ook heb je meestal twee paar schroefgaten tot je beschikking, waarvan je het voorste of het achterste kunt gebruiken. Waar voor jou de sweet spot ligt, hangt af van het soort rijden:
- Ben je vooral op efficiënt trappen en klimmen gericht, en rijd je voornamelijk in zithouding, dan kunnen de plaatjes het best onder de bal van je voet zitten. Je enkels kunnen zo effectiever bijdragen aan een efficiënte trapbeweging, waarbij je knieën niet onnodig ver hoeven buigen en je de pedalen gemakkelijker voorbij het dode punt trapt. Ook vormt je voet zo een grote hefboom waarmee je gemakkelijk uit het pedaal klikt. Dat past goed bij de hoge veerspanning die vaak op XC-bikes wordt toegepast. Het nadeel van deze positie is dat je enkels zwaar belast worden als je op de pedalen staat, vooral bij grotere schokken.
- Ben je vooral van het afdalen en technisch uitdagend rijden (enduro, DH), en kom je regelmatig uit het zadel? Dan plaats je de plaatjes het best achteraan het verstelbereik. De pedaalas ligt dan achter de bal van je voet, waardoor je voet een kleinere hefboom vormt. Zo kunnen je enkels schokken beter opvangen als je op de pedalen staat. Het nadeel van deze positie is, dat je minder soepel rondtrapt en de pedaalcyclus meer als “stampen” aanvoelt.
- Bij twijfel, of als je rijstijl een mix van de bovengenoemde is, experimenteer dan tussen deze twee uitersten. Begin met de plaatjes onder de bal van je voet, en schuif de plaatjes elke rit enkele millimeters naar achteren totdat je een goed compromis van efficiëntie en stabiliteit hebt gevonden. Zorg in elk geval dat de pedaalas niet vóór de bal van je voet komt.
Om de bal van je voet te vinden, trek je je fietsschoenen aan en markeer je met een stift (eventueel op een stukje tape dat je op de zijkant van je schoen plakt) het punt aan de binnenkant van je voet waar het draaipunt van je dikke teen ligt, en je voet het breedst is. Vervolgens zet je ook een streepje aan de buitenkant van je voet, waar het achterste gewricht van je kleinste teen ligt en je voet het breedst is. Trek nu op de onderkant van je schoen een lijn te tussen deze punten. Als je de schoenplaatjes op deze lijn plaatst, zit de pedaalas onder de bal van je voet. Plaats de plaatjes nooit vóór deze lijn.
Hoek
Als je in een natuurlijke houding met je voeten op de grond staat, staan je voeten misschien netjes parallel naast elkaar. Maar vaak is dat niet het geval: bij de één wijzen de tenen naar buiten, bij de ander juist naar binnen. Het is essentieel dat je je cleats zodanig afsteld, dat je voeten comfortabel en in hun natuurlijke positie op de pedalen staan. Als je de hoek van je voeten op de pedalen namelijk forceert, dan is de kans op blessures levensgroot. Bekijk dus goed hoe je voeten van nature staan, en plaats de schoenplaatjes in dezelfde richting onder je schoenen. Als je tenen sterk naar buiten wijzen (“duck stance”), dan kan het nodig zijn om de plaatjes dichter naar de binnenkant van de schoenen te schuiven, zodat je voet naar buiten komt en je hak niet tegen de crank en/of het frame schuurt.
Er is nog iets wat je met de hoek van het plaatje kunt regelen, namelijk hoe ver je je voet naar buiten moet verdraaien om uit te klikken. De meeste schoenplaatjes bieden float, enkele graden bewegingsruimte voordat je uitklikt. Door de cleats zo te plaatsen dat je voet standaard tegen de grens van deze bewegingsruimte zit, kun je met de kleinst mogelijke voetbeweging uitklikken. Dat kan fijn zijn als je gemakkelijk wilt kunnen uitklikken, maar je kunt hierdoor ook gemakkelijk per ongeluk uitklikken.
Links-rechts
Voor de breedtepositie is het midden van het verstelbereik een goed uitgangspunt (tenzij je tenen zoals hierboven besproken uitgesproken naar buiten wijzen). Heb je bovengemiddeld brede of smalle heupen, dan kun je de plaatjes naar buiten of naar binnen schuiven. Let er ook op dat je tenen niet tegen de crank aan komen als je met een voet in de achterste pedaalstand uitklikt; hiervoor moet je de plaatjes soms wat verder naar buiten schuiven.
Zadelhoogte controleren
Wat vaak vergeten wordt, is dat het verschuiven van de schoenplaatjes ook gevolgen heeft voor je zadelhoogte. Als je de plaatjes bijvoorbeeld verder naar achteren plaatst, dan moet je zadel een fractie omlaag, om te voorkomen dat je tenen verder omlaag moeten reiken om aan de pedalen te komen. Controleer dus altijd je zadelhoogte als je de positie van je schoenplaatjes hebt veranderd!
